Στις 10 Δεκεμβρίου 1893, ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες πρωθυπουργούς αναγκάζεται να παραδεχτεί με το
ιστορικό πλέον «Δυστυχώς επτωχεύσαμεν» τη χρεοκοπία της χώρας λόγω μιας πολιτικής μεγάλων φιλοδοξιών και μικρών δυνατοτήτων. Η πολιτική αυτή, που οδήγησε στη χρεοκοπία τότε, ήταν αποτέλεσμα καλών προθέσεων και μεγάλων χειρονομιών που δεν έτυχαν ευτυχούς κατάληξης λόγω ενός ασυμμάζευτου μεγαλοϊδεατισμού
Προφανώς είναι διαφορετικές οι συνθήκες τής τότε χρεοκοπίας σε σχέση με την παρατεταμένη περίοδο κρίσεως που διανύουμε στο ζοφερό παρόν μας, ωστόσο είναι χαρακτηριστικό και το γεγονός ότι καμιά επώδυνη εμπειρία του παρελθόντος δεν έχει μελετηθεί έτσι ώστε να γίνει αιτία αποφυγής παρόμοιων καταστάσεων στο μέλλον ή καλύτερης αντιμετώπισης παρεμφερών προβλημάτων. Η Ελλάδα δείχνει απρόθυμη να διδαχτεί, να μάθει, να αλλάξει τροπάριο. Όπως και σήμερα με τα αλλεπάλληλα μνημόνια, έτσι και τότε αυτή η νοοτροπία ανάγκασε την Ελλάδα να αποδεχτεί τον Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο (ΔΟΕ), ο οποίος υποχρέωσε τη χώρα σε πολιτική αυστηρότατης λιτότητας, ώς το 1910 τουλάχιστον, για να καταργηθεί τυπικά μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο…
Εξωστρεφής πολιτική
Λίγα χρόνια πριν από την πτώχευση, η Ελλάδα καλείτο από τις διεθνείς εξελίξεις να στρέψει την προσοχή της στις οικονομικά ισχυρές χώρες της Ευρώπης, στην κορυφή των οποίων δέσποζε η Μεγάλη Βρετανία. Είχε προηγηθεί η Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου (30 Ιανουαρίου 1878), με την οποία απετράπη την τελευταία στιγμή η υλοποίηση της μεγάλης Βουλγαρίας λόγω των αγγλικών και γερμανικών συμφερόντων. Στη συνέχεια, με τη Συνθήκη του Βερολίνου (13 Ιουνίου - 13 Ιουλίου 1878), λίγους μήνες αργότερα, η Μακεδονία και η Θράκη μένουν έξω από τις βουλγαρικές επιδιώξεις, ενώ ταυτόχρονα η Ελλάδα κερδίζει την Άρτα και ολόκληρη τη Θεσσαλία κατά παραχώρηση των συμμάχων της και όχι των δικών της όπλων.
Η χώρα αποστρέφει πλέον το βλέμμα της από τη Ρωσία και οι Σλάβοι, κυρίως οι Βούλγαροι, μπαίνουν στο στόχαστρό της ως οι πιο επικίνδυνοι εχθροί της. Η Ελλάδα βγαίνει επιτέλους ελεύθερα στις διεθνείς αγορές με τις ευλογίες της Μεγάλης Βρετανίας. Για πρώτη φορά, με τα πρώτα ξένα επενδυτικά κεφάλαια που εισρέουν, αρχίζει να παίρνει τα πρώτα χρηματοοικονομικά μαθήματά της και να εξοικειώνεται με τη λειτουργία του χρηματιστηρίου και των διεθνών αγορών, με συνέπεια να εξαφανιστούν τα διάφορα ξενόδουλα κόμματα, «ρωσόφιλα» «γαλλόφιλα» κ.λπ. Την ιδία στιγμή, έρχεται στο προσκήνιο μια νέα γενιά πολιτικών, τους οποίους παραδίδει στην πολιτική σκηνή το πανεπιστήμιο. Όλους αυτούς τους ενθαρρύνουν ιδιαιτέρα Έλληνες κεφαλαιούχοι της διασποράς που, λόγω της γενικότερης κρίσης, θεωρούν ευκαιρία να επιστρέψουν στην υπό ανάπτυξη Ελλάδα. Ταυτόχρονα, με όλες αυτές τις εκσυγχρονιστικές αλλαγές στη χώρα, ο μεγαλοϊδεατισμός αποτελεί το βασικό όπλο χειραγώγησης του λαού…
Νέα γενιά πολιτικών
Ο Τρικούπης είναι ο εκπρόσωπος της σύγχρονης γενιάς των πολιτικών που εστιάζουν στον εκσυγχρονισμό του κράτους. Είναι ταυτόχρονα μετριοπαθής θιασώτης της επέκτασης των ελληνικών συνόρων αλλά και ένας πρώιμος ευρωπαϊστής γιατί προσπαθεί να πείσει τον λαό ότι η εξάρτηση της χώρας από τις Μεγάλες Δυνάμεις δεν σημαίνει υποτέλεια, αλλά αποτελεί μια ρεαλιστική ευκαιρία για τη χώρα, η οποία θα συνεκτιμάται κάθε τόσο σύμφωνα με τα συμφέροντά της. Στο πρώτο ήμισυ της δεκαετίας του ’80, ο Τρικούπης επιχείρησε τον αναγκαίο εκσυγχρονισμό της χώρας εκ των άνω προσπαθώντας να ασκήσει μια εξωστρεφή πολιτική για την Ελλάδα, η οποία θα έπρεπε να είναι έτοιμη ταυτόχρονα να κερδίσει όσο περισσότερα μπορούσε από τον επικείμενο οθωμανικό διαμελισμό. Ο Τρικούπης, ωστόσο, υποστήριζε ασμένως ότι, για να έχει κάποια ελπίδα η χώρα, έπρεπε πριν από όλα να σοβαρευτεί (κάτι που ισχύει δραματικά και στις μέρες μας) και να στηριχτεί στις δικές της δυνάμεις.
Προκειμένου, λοιπόν, να υλοποιήσει τα σχέδιά του, κατέφυγε στον δανεισμό, μια και είχε κερδίσει λόγω της πολιτικής του μετριοπάθειας την εμπιστοσύνη των ξένων επενδυτών. Έτσι, μεταξύ του 1879 και του 1890 συνάφθηκαν έξι δάνεια από το εξωτερικό. Από τότε και ώς σήμερα το μόνιμο ερώτημα που τίθεται σε παρόμοιες περιπτώσεις είναι το ποιος ωφελείται από αυτά; Σίγουρα οι κεφαλαιούχοι έβγαιναν κερδισμένοι, αλλά και στο χέρι της χώρας ήταν να βγαίνει και η ίδια κερδισμένη με τη σωστή αξιοποίηση των δανείων, που συνήθως δεν επενδύονταν, αλλά βούλωναν τρύπες του προϋπολογισμού… Εκτός των άλλων, η χώρα όφειλε να μάθει να διαπραγματεύεται τους όρους και να εκτιμά σωστά τις διάφορες συναλλαγές, πιο απλά να προσέχει πού και σε τι βάζει την υπογραφή της. Από την άλλη, πρέπει να ελεγχθεί και ο τρόπος που ασκεί την εξουσία της η αντιπολίτευση, η οποία συνήθως πλειοδοτεί σε δημοφιλείς καταστροφικές υποσχέσεις.
Λαϊκισμός εν όψει
Εκείνη την εποχή, ο Τρικούπης έπεσε πάνω σε έναν από τους μεγαλύτερους λαϊκιστές ηγέτες που ανέδειξε ο τόπος, τον Θοδωρή Δηλιγιάννη, ο οποίος ειδικευόταν στη λαϊκή κολακεία. Έτσι, όπως σε πολλές κρίσιμες ιστορικές στιγμές, ο λαϊκισμός επικράτησε κατά κράτος της λογικής, της σωφροσύνης και των προοπτικών για εκσυγχρονιστικές μεταρρυθμίσεις, με αποτέλεσμα την εκλογική συντριβή του Τρικούπη στις εκλογές του 1895. Όλες οι αυστηρά εσωτερικές κακοδαιμονίες αποδόθηκαν στους ξένους και, με τη συνδρομή του Τύπου, η Ευρώπη για άλλη μια φορά δαιμονοποιήθηκε. Αυτή η γελοία αποσταθεροποιητική πολιτική του Δηλιγιάννη οδήγησε στην κωμωδία της ελληνικής εκστρατείας κατά του οργανωμένου τουρκικού στρατού στη Νότια Μακεδονία. Τότε η Αθήνα σώθηκε την τελευταία στιγμή χάρη στη ρωσική επέμβαση. Ο «σοφός λαός», που μέχρι πριν από λίγο πλειοδοτούσε υπέρ του πολέμου, τώρα καταριόταν τους εμπνευστές του!...
Όλες αυτές οι γελοιότητες δημιούργησαν στη διεθνή σκηνή την εντύπωση ενός κράτους αστείου και ανυπόληπτου. Η χώρα δεν έγινε δεκτή ούτε στη διάρκεια των διαπραγματεύσεων για την ειρήνη, έχασε εδάφη που κατείχε και αναγκάστηκε σε πολεμική αποζημίωση 100.000.000 χρυσών φράγκων προς την Πύλη!
Διεθνής γελοιοποίηση
Τέλος, στη χώρα επιβλήθηκε διεθνής οικονομικός έλεγχος από τις έξι Μεγάλες Δυνάμεις, στις οποίες προσέτρεξε (αυτές των οποίων τις αντιπροσωπείες γιουχάιζαν στη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων του 1896…) προκειμένου να μεσολαβήσουν για την ανακωχή και να της δανείσουν εκ νέου χρήματα προκειμένου να πληρώσει τις τεράστιες αποζημιώσεις.
Και τότε η επιβολή του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου για την αποπληρωμή του δανείου θεωρήθηκε από τους Έλληνες ταπεινωτική γιατί καταργούσε την ανεξαρτησία της χώρας. Σήμερα είναι πολλοί οι μελετητές της περιόδου που εκφράζουν τη βεβαιότητα ότι η ξενική εξάρτηση αποδείχτηκε οικονομικότερη από τους χειρισμούς των εγχώριων τσαρλατάνων!
Δημοσίευση σχολίου Blogger Facebook